Zawód radcy prawnego może być wykonywany przez osoby, które ukończyły studia prawnicze oraz aplikację radcowską i zdały z wynikiem pozytywnym egzamin radcowski, po którym zostały formalnie wpisane na listę radców prawnych. Droga, jaką muszą przebyć od pierwszego roku studiów do ostatecznego uzyskania statusu radcy prawnego jest długa i wymaga realizacji wielu kroków, co ma związek z poziomem odpowiedzialności i obowiązków prawnych jakie radcy realizują na co dzień w ramach wykonywania zawodu. Aby zostać radcą potrzeba mieć pełną zdolność do czynności prawnych, korzystania z pełni praw publicznych oraz być osobą nieskazitelnego charakteru, dającą rękojmię prawidłowego wykonywania swojego zawodu. Jak droga studenta prawa do radcy prawnego wygląda w praktyce?

Studia prawnicze – początek drogi radcy prawnego

Działanie w kierunku wykonywania zawodu radcy prawnego rozpoczynają się od 6-letnich studiów prawniczych, w ramach których student zdobywa wiedzę z zakresu różnych dziedzin prawa, w tym m.in. prawa karnego, cywilnego czy administracyjnego, a także prawoznawstwa, historii prawa, postępowania administracyjnego i karnego oraz wielu innych dziedzin. Zdobycie i opanowanie tak rozległej wiedzy jest niezbędne do prawidłowego wykonywania zawodu, ale także umożliwia skuteczniejszy wybór obszaru, w którym w przyszłości będą się specjalizować.

Po ukończeniu studiów (zdobyciu tytułu magistra prawa) wszyscy kandydaci na radców prawnych muszą odbyć aplikację radcowską trwającą 3 lata, przystępując w tym celu do egzaminu konkursowego – po uzyskaniu pozytywnego wyniku mogą wystąpić z wnioskiem o przyjęcie na aplikację radcowską w ciągu dwóch lat od chwili ogłoszenia wyników egzaminu.

Aplikacja radcowska ma za zadanie przedstawić przyszłym radcom działanie kancelarii i zasady wykonywania zawodu zarówno od strony teoretycznej, jak i praktycznej. Aplikację można odbywać w kancelarii radcy prawnego, spółce radców prawnych lub w jednostkach organizacyjnych, przy czym przez co najmniej rok aplikacja odbywa się również w sądzie oraz kancelarii notarialnej i prokuraturze. Aplikant znajduje się podczas kolejnych lat edukacji pod opieką patrona, najczęściej radcy prawnego, pracującego minimum 4 lata w zawodzie. Każdy rok jego nauki jest zakończony zdaniem kolokwium, a cała aplikacja radcowska kończy się egzaminem radcowskim.

Jak wygląda egzamin radcowski po zakończeniu aplikacji?

Egzamin radcowski zakańcza ostatecznie okres aplikacji odbywanej po ukończeniu studiów prawniczych i uzyskania tytułu magistra prawa. Składa się on z pięciu części pisemnych w formie testu (100 pytań) oraz zadań otwartych (w częściach 2-5) z zakresu różnych dziedzin prawa. Do egzaminu radcowskiego należy przygotować się szczególnie dokładnie – w przypadku wyniku negatywnego możliwe jest tylko jednokrotne przystąpienie do egzaminu poprawkowego. Jeśli aplikant uzyska wynik pozytywny egzaminu, kolejnym krokiem będzie wystąpienie do Biura Okręgowej Izby Radców Prawnych o wpisanie na listę radców prawnych.

Inne drogi do wykonywania zawodu radcy prawnego

Opisana wyżej ścieżka w trakcie studiów prawniczych oraz po ich ukończeniu jest pierwszym i podstawowym sposobem na uzyskanie wpisu do listy radców prawnych przez Biuro Okręgowej Izby Radców Prawnych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami są jednak wyjątki, w ramach których osoby nie kończące aplikacji radcowskiej mogą przystąpić do egzaminu radcowskiego lub zostać wpisane na listę radców z pominięciem egzaminu. Wyjątki te dotyczą:

• doktorów nauk prawnych,
• osób, które przez okres co najmniej 5 lat (w okresie nie dłuższym niż 8 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu) były zatrudnione na stanowisku referendarza sądowego, starszego referendarza sądowego, asystenta sędziego lub asystenta prokuratora,
• osób, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 5 lat (w okresie nie dłuższym niż 10 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu) wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez radcę prawnego lub adwokata w kancelarii radcy prawnego lub kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej,
• osób, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 5 lat (w okresie nie dłuższym niż 10 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu) były zatrudnione w urzędach organów władzy publicznej i wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej na rzecz tych urzędów,
• a także osób, które zdały egzamin sędziowski, prokuratorski lub notarialny i osób zajmujących stanowisko radcy lub starszego radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

Dodatkowo, o wpis na listę radców bez konieczności odbywania aplikacji i zdawania egzaminu radcowskiego uprawnieni są m.in. profesorowie i doktorzy habilitowanych nauk prawnych oraz osoby zajmujące w przeszłości stanowisko radcy lub starszego radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, osoby zajmujące stanowisko sędziego, prokuratora lub wykonywały zawód adwokata albo notariusza, przy czym osoby wykonujące w danym momencie zawód sędziego, prokuratora, notariusza, komornika, asesora sądowego, prokuratorskiego lub notarialnego oraz osoby odbywające aplikację sądową, prokuratorską lub notarialną, nie mogą zostać wpisane na listę radców prawnych.